Τοπική αρχιτεκτονική

Η παραδοσιακή κατοικία της Καρυστίας

Το παραδοσιακό χωριάτικο σπίτι της Καρυστίας είναι απλό και λιτό. Εχει ορθογώνιο μακρόστενο σχήμα με επίπεδη οροφή (λιακός)  που παλιά ήταν στρωμένη με αργιλόχωμα και σήμερα με μπετόν. Είναι φτιαγμένο με πέτρα με στενά παράθυρα και πόρτες και έχει πάντα αυλή. Συχνά διέθετε κατώι για αποθήκη. Ο προσανατολισμός του ήταν νότιος για να προστατεύεται από τους βοριάδες. Κάθε σπίτι διέθετε αρκετή έκταση γύρω του για καλλιέργεια και για βόσκηση των ζώων της οικογένειας γι αυτό παρατηρεί κανείς μια χαρακτηριστική απόσταση μεταξύ των σπιτιών στα χωριά του Καβοντόρου. Τα χωριά έχουν τη μορφή συνοικισμών, σοφά προσαρμοσμένων στο δύσβατο ανάγλυφο και τους πόρους του τοπίου.

 

Στην Κάρυστο υπήρχε ο ίδιος τύπος σπιτιού αλλά επίσης κτίστηκαν αρκετές κατοικίες με νεοκλασικά στοιχεία, μεγαλύτερο μέγεθος, κεραμοσκεπή και εξωτερικές διακοσμήσεις. Η ανοικοδόμηση από τη δεκαετία του 1980 και μετά κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος της παραδοσιακής κατοικίας στην Κάρυστο, στο Μαρμάρι και τα Στύρα. Τα χωριά διατήρησαν περισσότερα παραδοσιακά στοιχεία, αν και ποτέ δεν ανακηρύχθηκαν προστατευόμενοι οικισμοί με αποτέλεσμα να εμφανίζονται συχνά και σε αυτά παράφωνες οικοδομικές επεμβάσεις.  

 

Αλλά παραδοσιακά κτίσματα

Αρχιτεκτονική και ιστορική αξία έχουν οι νερόμυλοι, τα καλύβια των βοσκών, οι στάνες,  τα αλώνια, τα πέτρινα γεφύρα και οι ξερολιθιές. Όλα αυτά εγκαταλήφθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες όταν έπαψαν να χρησιμοποιούνται. Τα ερείπια των νερόμυλων υπάρχουν ακόμη σε όλα τα χωριά, ενώ στο χωριό Πανοχώρι επιβιώνει  τελευταίος νερόμυλος σε λειτουργία.

 

 

Τα καλύβια των βοσκών βρισκόντουσαν παντού,  ακόμη και στις πιο δύσβατες τοποθεσίες του βουνού. Σήμερα διατηρούνται λιγότερα από παλιά καθώς η κτηνοτροφία της ελεύθερης βόσκησης μειώνεται. Σπάνια συναντά κανείς τα αλώνια που έχουν εγκαταληφθεί προ πολλού μαζί με την καλλιέργεια δημητριακών σε πεζούλες.

 

 

 

Οι ξερολιθιές χρησιμοποιούνταν στα όρια των κτημάτων και στη δημιουργία των βαθμίδων. Ξερολιθιές βλέπει κανείς σε όλα τα μέρη της Καρυστίας, αλλά δεν συντηρούνται πλέον και έχουν πάθει φθορές. Ακόμη έχουν διασωθεί ελάχιστα μικρά πέτρινα γεφύρια π.χ το γεφύρι στου Μπάρκα το Ρέμα (πάνω από το γήπεδο της Καρύστου), το γεφύρι στη ρεματιά των Μύλων κοντά στο κτήμα Μοντοφόλι, το γεφύρι του Πανοχωρίου στον Πλατανιστό.

 

Παλιές εκκλησίες και εξωκλήσια

Οι παλιές εκκλησίες των χωριών έχουν υποστεί επεμβάσεις και είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς την παλαιότητά τους. Συγκινητικά είναι τα εκκλησάκια στις ερημιές εάν δεν έχουν υποστεί ανακαίνιση με νέα υλικά. Τα περισσότερα είναι πολύ παλιά και ορισμένα έρχονται από τη βυζαντινή εποχή π.χ ο Αη-Δημήτρης (14^ος αι.) στο ομώνυμο χωριό, η Κοίμηση της Θεοτόκου (13^ος αι.) στο χωριό Λενωσαίοι, το δικκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στο Ακταίο (Σκούασι), η το εξωκλήι της Αγίας Σοφίας στους Γκιάλπηδες, ο βυζαντινός ναός των Αγιών Ταξιαρχών (12^ος  αι.) στα Καλύβια, ο Αη-Γιώργης ο Μαύρος (13^ος αι) στα ΒΑ του Αετού.  

Πολύ χαρακτηριστικά είναι επίσης δύο παλιά εικονοστάσια που σώζονται στην βουνό Ανατολή πάνω από τη Ζαχαριά που σηματοδοτούσαν το ορεινό μονοπάτι προς το Σταυρό του Κομήτου.